Kruisen is chaos creëren
Tijdens de donateursdag van vorig jaar kwam de vraag wat vaker te schrijven over de technische termen die in de veredeling gebruikt worden. Deze keer gaat het over kruisen.
Is het niet wonderbaarlijk dat de tomaten op de foto afkomstig zijn van één plant? Zoveel verschillen in kleur, vorm en grootte, geweldig toch. Dit is precies wat een veredelaar beoogt met het maken van een kruising; variatie. René Groenen noemt kruisen het creëren van chaos, waaruit in de het vervolg van het verdelingsproces weer stabiliteit wordt aangebracht.
Technisch gezien is kruisen niet meer of minder dan het stuifmeel van een vaderplant gericht op de stempel van de moederplant aan te brengen. Soms gebeurt dit met de hand, maar er wordt ook wel gebruik gemaakt van hommels, bijen of vliegen. Dat hangt van het gewas af. Bij de tomaat wordt handmatig gekruist. En omdat tomaat voornamelijk een zelfbevruchter is, moeten de meeldraden van de moederplanten worden verwijderd, voordat deze rijp zijn, om te voorkomen dat het stuifmeel van de eigen bloem op de stempel komt. Dit wordt met een moeilijk woord emasculatie genoemd.
Ik kom nog even terug op de chaos. Het vakmanschap van de veredelaar ligt in de kunst om een dusdanige chaos, variatie in eigenschappen, te creëren dat die de gewenste combinatie van eigenschappen omvat waarnaar de veredelaar voor het nieuwe ras opzoek is. Veredelen begint dan ook niet met het kruisen, maar met het verzamelen van potentiële ouderplanten en het vinden van de goede combinatie.
